تاریخ جهانگشاد (2)

گفته اند چون روزگار از محمود غازی انارالله برهانه بگردید و او نقاب خاک بر رخ کشید، نوبت به حسن برسید. در آنکه وی کدام حسن بوده ،در مورخین اختلاف است. چه آنکه در بلاد معظم ،شاهنشاهان بسیار حسن نام بوده اند ، چون اوزون حسن ، حسن بن مهدی تپورستانی، سلطان حسن ملکشاه یکم سلجوقی ،شیخ حسن جلایری، اما حسن سُرخه ای سمنانی ملقب به ابوالکلید ،آنست که جمله ی علما و وکلا و کتاب و وراقان و حمامیان و دلاکان و مشاطه گران و خبازان و مشت و مالچیان ودیگر فضلای بلاد بر وی اتفاق دارند.
آورده اند که درزمانه ی پیش از وی عسرت بر مردمان چیره گشت و قفل ها بسته ماند و نماند آدمی ، مگر آنکه مقروض و مفلس باشد. چون او درآمد، خلقی شاد گشتند و نشان وی در کتب یافتند که او همانست که باید!
جمله گفتند کی بگردد این حرج
شاه گفتا این کلید و این فرج
بر تخت تکیه کرد و بارعام داد، کور و کچلان و عورات و نسوان و اجاق کوران، قفلی در دست بروی اجتماع کردند ،چون کلید در دست وی بود و آن کلید که نزد شاهنشاه باشد، شاهنشاه کلیدان باشد.الغرض ایام متوالی بر هر قفل بزدند افاقه نکرد و در بسته ای بازنگردید.چندانکه منهیان و خفیه نویسان خبر آوردند که به گوش خویش شنیده اند که شیخ در مناجات و نوافل ، زمین زیرپای خیس گردانید که: بار الها این چه حکایت است ؟! هاتف گفت :خواهی تورا مفتاحی دیگر عرضه کنیم ؟ سلطان فرمود: قفل دیگرنوع فرا فرستید که ما خویشتن صاحب کلیدیم !
چون کار دیگرگونه گشت و خلق نا امید ،ملک مقرب بر او وارد شد و فرمود:ای سلطان ،دانی که چرا مردم بر خدای باریتعالی خرده نگیرند،از برای کاستی ها؟ گفت : ندانم !. گفت از جهت شیطان! تو نیز ابلیس خویش دریاب!
بدینگونه ظل الله ،تمامی عمر باعزت شاهنشاهی ، با سیاست و کیاست بگذراند و نماند میوه که مردم خورند و هسته در جیب ایشان نباشد! . هر چند صباح ، از باب تذکر، خبر ازمالی مکنون و گنجی مدفون از سلطان فقید (رضی الله عنه ) در سر بازار بینداختند ومال برفته ،به یاد مردم آوردند که مردم آن سامان حرص و آزی تمام داشتند بر اخبار گذشتگان و فرا روی خویش نظر نمی کردند.
(الملل و الخلل -باب حَسَن (رضی..) )